Het Motorrijwiel 183

1897 LA FRANÇAISE Met deze zeldzame tricycle gaan we terug naar de pionierstijd van het motorrijwiel, en wel naar het jaar 1897. Dat was het jaar waarin ’s werelds eerste motorrijwielfabrikant Hildebrand &Wolfmüller uit München de deuren sloot. Europa en de Verenigde Staten hadden niet stilgezeten. Er werd inmiddels volop geëxperimenteerd met gemotoriseerde twee-, drie- en vierwielers. Ook werd er naarstig gewerkt aan de ontwikkeling van betrouwbare motorblokjes, elektrische ontstekingen, carburatie en een koppeling die het mogelijk maakte te stoppen met draaiende motor, om maar eens wat te noemen. In deze pionierstijd beleefde de ten opzichte van een tweewieler stabiele driewieler een kortstondige bloeitijd. De meest bekende daarvan is wellicht de Franse De Dion & Bouton, die was voorzien van een eigenbouw-motorblok en een praktische elektri- sche ontsteking. Het gemonteerde De Dion & Bou- ton-blok werd een groot succes en zou vervolgens een belangwekkende inbouwkrachtbron worden van vele merken.Andere Franse merken die toen ‘tricycles’ bouwden, waren onder meer Clement, Empress, het in dit artikel beschreven La Française en Phebus-Aster. Daarbij verwees Aster naar een andere (inbouw)motorblokkenfabrikant. Engeland bleef niet achter met de bouw van driewielers met nu vergeten merken als de Humber ‘Beeston’, de Londense Pennington (die was uitgerust met een koppeling, zodat je kon stoppen terwijl de motor nog draaide en niet weer moest trappen om opnieuw te starten), de Riley Star met gloeibuisont- steking (een elektrische ontsteking was een optie van £ 10) en de The Bard.Alle waren ze leverbaar met het eerder genoemde De Dion-blok. De rol van De Dion & Bouton De Dion & Bouton werd in 1883 te Parijs door graaf Albert de Dion, Georges Bouton en zijn zwa- ger Charles Trépardoux opgericht als de firma De Dion, Bouton et Trépardoux. Hun eerste driewie- lige voertuigen werden aangedreven door stoom- tractie. In 1894 trok Trépardoux, die aan stoom wilde vasthouden, zich terug uit de firma. Albert De Dion en Georges Bouton gingen door met de ontwikkeling en bouw van tricycles en quadricy- cles en later ook automobielen. Hun eerste 137cc- eencilinder-viertaktmotor was een doorslaand succes. Hiervan werden meteen ook duizenden stuks verkocht aan andere (motorfiets)fabrikan- ten. In 1895 bouwde De Dion & Bouton zijn eerste tricycle met dit viertaktmotortje. In 1897 volgde een gemotoriseerde fiets. De productie van tri- cycles eindigde rond 1905, maar het bedrijf zou nog jarenlang tienduizenden motorblokken leve- ren aan meer dan vijftig merken die zelf niet de mogelijkheden hadden hun eigen motorblokken te ontwikkelen. Diamant De in dit artikel geportretteerde La Française maakte ook gebruik van een De Dion & Bouton- blok met een vermogen van 1,25 pk en een inhoud van 211 cc. De firma La Française werd in 1890 in de Parijse regio opgericht door twee vennoten. Een van hen verkocht in 1895 zijn aandelen aan John- Varnum Hammond, die zeer fors in het bedrijf investeerde om zich vooral te gaan storten op de dan explosief groeiende rijwielmarkt. In 1896 werd Alles is robuust op deze La Française en straalt nog pure ambachtelijkheid uit. 36 UIT DE PIONIERSTIJD